Het kwaad

Vorige week mochten weer twee spelers uit het theologisch elftal spelen op een pagina van de Verdieping van Trouw. Manuela Kalsky en Raymond Leegte. Gelukkig ging het om samenspel, anders had de dominee het zeker afgelegd tegen Manuela, de nieuwbakken hoogleraar aan de VU. Maar ze speelden samen om de leegte te vullen.
Ik moet denken aan Margarete van den Brink, antroposofe, die in een workshop over gemeenschapsvorming benadrukte dat er geen stilte of leegte in een gesprek mocht vallen, want dat werd dan vliegensvlug opgevuld door duistere krachten. Ik vond dat destijds zo ridicuul, dat ik waarschijnlijk niet goed geluisterd heb. Duistere krachten in mij. Selectief luisteren. Selectief onthouden. Oordelen. De wereld verdelen in sympathie en antipathie, Dat is onder andere het kwaad in mij. Niet leeg zijn. Vol zijn, vervuld van mezelf, mijn plannen, ideeen en meningen. Waar de gnostiek uit gaat van het Goddelijke in iedere mens, gaat die stroming waarschijnlijk ook uit van het kwaad in ieder mens. Binnenkort eens aan Helma vragen. Die weet veel. Waarschijnlijk ook hier over. Helma lijkt mij een in en in goed mens, maar heeft vast ervaring met ‘het kwaad’.
O ja, het kwaad in mij is ook ‘de verleider’……soms ben ik een charmeur, een verleider. Maar dat stukkie kwaad is veranderd. Heeft samen met andere deelfacetten van mij een gezondere voedingsbodem gekregen. Kwaad kan transformeren. Is me overkomen. De verleider is er nog en zal ook nooit weg gaan……ik zou hem missen…maar de grond is anders. Iemand heeft me ook ooit een gewezen op ‘het kwaad van mijn grote woorden’. De vaststelling dat dit kwaad in mij is veranderd, de verleider dat zijn grote woorden. Wachten op de eerste test….
Ik ben niet OK, jij bent niet OK en dat is OK.
Een speelse uitspraak van Scott Peck, geïnspireerd op een vorige eeuw populair boek van Thomas Harris, waarin het OK zijn van mij en jou benadrukt werd. Nooit gelezen.
Scott Peck was erkend alcoholist en koketteerde een beetje met zijn huwelijkse ontrouw, maar hij had een oorspronkelijk beeld van het kwaad. In zijn boekje ‘the people of the lie’ beschreef hij het kwaad: geen verantwoordelijkheid nemen. Een kwaad dat volgens hem 25% van de mensen in de greep heeft. Hij was eerder een fenomenologisch wetenschapper, in de lijn van Oliver Sacks, de neuroloog. Scott Peck was psychiater en theoloog en dus verre van een rationeel wetenschapper. Dus kon hij dat percentage niet hard maken. Hij kwam ook aan de grenzen van zijn ratio toen hij werd uitgenodigd voor een duiveluitdrijving. Hij hield vooraf vast aan zijn natuurwetenschappelijke opleiding als geneeskundige. Daarin had hij het bestaan van de duivel nooit gehoord. Maar toen hij bij gelegenheid de duivel hoogstpersoonlijk in de ogen had gekeken, piepte hij wel anders. De duivel kan bezit nemen van mensen. Geheel of gedeeltelijk. Dat lijkt me van het grootste belang. Als mensen ‘bezeten’ zijn, is mijn ervaring, dan is alles vastgeklonken. Geen beweging meer mogelijk. Geen pareltjes meer. Helemaal niet OK.

Adriaan Bertens, MeeAnder Zutphen, 15 januari 2012

Reacties