Samenvatting en aanbeveling: ‘fatale en vitale spiralen in de zorg’

‘fatale en vitale spiralen in de zorg'
16 zorgeigen oplossingen
Jaap van der Mei, Utrecht 2010 (isbn 978-90-815309-1-0)

Mijn geheugen werkt ‘anders'. David Wijnveldt noemt dat een ‘spotless mind'. Nadat ik de film ‘the eternal sunshine of the spotless mind'een keer of vijf gezien had, begon het te dagen. Meer doet het niet dan dagen...Ik heb een bijzondere wiskundige formule bedacht: E=E. Essentie = Eenvoudig. Dit boekje voldoet helemaal aan deze formule.Eén keer lezen en dan moeiteloos samen te vatten. Eerst een illustratie, dan een samenvatting:

Gisteren (12-07-2011) stond op de voorpagina van de Stentor, hét plaatselijke dagblad, een bericht dat mij schokte: De Michaelshoeve in Brummen gaat sluiten. Er zijn nog twee inspraakorganen die ‘JA' moeten zeggen. Maar er is een onaanvaardbaar financieel tekort. Een tekort in het geheel, waarvan de Michaelshoeve deel van uit maakt. De Michaelshoeve was sinds jaar en dag een inspirerende antroposofische pedagogische instelling voor kinderen met een licht mentale handicap. De Michaelshoeve. Is in een FATALE NEERWAARTSE SPIRAAL terecht gekomen. Waarschijnlijk al langer. Het was een pareltje.

Jaap van de Mei gebruikt ‘pareltjes', om duidelijk te maken hoe organisaties vanuit een fatale spiraal terecht kunnen komen in een vitale spiraal, waarin kwaliteit voor de patiënt, voor de medewerker en een gezonde bedrijfsvoering samen gaan. Hij verklaart fatale spiralen door een verkeerde koers van de meeste instellingen in de (somatische en geestelijke) gezondheidszorg. Ze zijn, onder druk van ‘marktwerking' methoden, technieken en denkwijzen vanuit het bedrijfsleven gaan gebruiken. En die zijn vaak niet passend in de zorg. Want daar bestaat ‘standaard' bijna niet. En dus zijn er zorg-eigen oplossingen nodig voor de toenemende druk. Die druk zal door een terugtredende overheid en door vergrijzing alléén maar toe nemen. Maar gezondheidszorg is een andere tak van sport dan het werken in de context van een bedrijf.
Los van de economisch gezonde bedrijfsvoering is het van vitaal belang dat werkgevers in de zorg een goede marktpositie hebben. Dat krijgen ze, volgens van der Mei, door het accent onverbiddelijk te leggen op het primaire proces, de zorghandeling. Door de werknemers vertrouwen in hun kunnen en regelruimte te geven, komt de vitaliteit terug. Door de werknemers ook nog te steunen in de loyaliteit naar de patiënt (maximale zorg) en naar de instelling (het moet blijven kunnen, bewustzijn over economische realiteit), word de instelling een aantrekkelijke werkgever, waar met hart en ziel gewerkt wordt.
Overigens wijst van der Mei bepaalde technieken uit de Tayloriaanse bedrijfsvoering niet categorisch af. In handen van de professionals in de zorg, kunnen ze van grote waarde zijn. Maar niet vanuit controle, vanuit innovatie en behoefte aan verbetering.

Reflecties:

(1) Ook in bedrijven komt men terug op het ‘verdingen' van de medewerker. Persoonlijk heb ik een bescheiden rol mogen spelen bij de ontwikkelingen van Unilever Nederland, waar onder de bezielende leiding van Tex Gunning expliciet en compromisloos het spoor van de bezieling gekoppeld werd aan een significante efficiëntieslag. Effectiviteit en Affectiviteit. Maar dat is net wat Jaap van der Mei schrijft en kwestie van moed en vasthoudendheid, want het tij is niet makkelijk te keren.Twee stappen vooruit, één achteruit.

(2) Een oud medewerker van de Michaelshoeve had gisteren op straat in Zutphen een heel ander paradigma: ‘dat gedoe bij de Michaelshoeve is misschien wel werk van de duivel'.....

(3) Bij een telecombedrijf zag een theoretisch natuurkundige het gevaar van het primaire proces uit het oog verliezen. Hij was een jonge leider, werkzaam op de ICT -afdeling. Hij zag de chaos en herhaalde het verhaal van een hoogleraar nucleaire technologie:

Veiligheid staat bij nucleaire reactoren hoog in het vaandel. Koelpompen zijn daarbij essentieel. Een reserve koelpomp is regel. Die wordt af en toe getest. Voor de zekerheid is er ook nog een reserve reserve pomp. En vaak ook nog een reserve reserve reservepomp. En die moet het doen in geval van....die wordt misschien nooit gebruikt, maar moet wel te allen tijde bedrijfsklaar zijn. Dus vergt dat pomponderhoud. En pompkennis. En pompinnovatie. En pompnascholing. En pompoefening. En pompsimulatie. En pompoefeningen. Voor je het weet, zijn dat pompexperts in plaats van nucleaire splijtprocesdeskundigen.

Dus het gevaar van ongemerkt, met de beste intenties verlaten van het oog op het prmaire proces is er overal. Ook in een telecombedrijf, waar men ongemerkt een ICT bedrijf is.

(4) Het boekje van Jaap van de Mei noemde ik gisteren bij een vluchtige ontmoeting met een anesthesioloog van het Zutphense ziekenhuis."Na de vakantie", zei hij gestresst. Daar hou ik hem aan.!

Adriaan Bertens
13 juli 2011